Quỹ từ ngân sách Nhà nước cấp và các nguồn vốn khác
Theo dự thảo Nghị quyết thí điểm chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội của Bộ Xây dựng , đây là quỹ do Chính phủ thành lập với nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước cấp và các nguồn vốn hợp pháp khác.
Quỹ này đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư để hình thành quỹ nhà ở xã hội, hỗ trợ lãi suất cho vay mà không yêu cầu thế chấp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào phân khúc này cũng như hỗ trợ các đối tượng chính sách trong tiếp cận nhà ở. Cơ chế quản lý và sử dụng quỹ sẽ do Chính phủ quy định, cụ thể nhằm đảm bảo hiệu quả và tính minh bạch trong hoạt động.
Lý giải việc đề xuất này, Bộ Xây dựng cho biết, hiện tại, trên cả nước có 42 quỹ đang hoạt động, gồm 40 quỹ đầu tư phát triển, 1 quỹ do công ty 100% vốn nhà nước nắm giữ, 1 quỹ phát triển đất nhận ủy thác quản lý quỹ đầu tư phát triển (tại tỉnh Quảng Bình). Mô hình quỹ hoạt động theo hình thức độc lập gồm hội đồng quản lý, ban kiểm soát và bộ máy điều hành...
Bộ Xây dựng đề xuất thêm nhiều cơ chế để phát triển quỹ nhà ở (trong ảnh: nhà ở xã hội Hoàng Huy tại Hải Phòng). Ảnh: Như Ý.
Một số quỹ đầu tư phát triển địa phương cũng đang triển khai đầu tư xây dựng, cho vay phát triển nhà ở xã hội như: Quỹ phát triển nhà ở TPHCM (hoạt động từ năm 2005) đến nay đã giải ngân cho hơn 5.500 đối tượng có thu nhập thấp vay khoảng 2.800 tỷ đồng; 4 quỹ có hoạt động đầu tư trực tiếp nhà ở xã hội tại Lào Cai, Thái Bình, Hà Tĩnh, Đăk Lăk với tổng mức đầu tư 743 tỷ đồng, cung cấp 1.345 căn hộ nhà ở xã hội...
Tuy nhiên, các quỹ này đều đang gặp khó khăn trong hoạt động do không được cấp bổ sung vốn, dẫn đến khó có thể cung cấp vốn ưu đãi để phát triển nhà ở xã hội dài hạn, bền vững.
Bên cạnh đó, hiện nay một số dự án nhà ở xã hội còn vướng mắc trong bố trí kinh phí để giải phóng mặt bằng, đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; hỗ trợ các dự án nhà ở xã hội cho thuê, thuê mua; hỗ trợ lãi suất cho vay không yêu cầu thế chấp.
Bộ Xây dựng cho rằng, cần thiết phải thành lập “Quỹ phát triển Nhà ở xã hội quốc gia” từ nguồn ngân sách và nguồn vốn hợp pháp khác để giải quyết các vướng mắc nêu trên.
Chỉ định thầu đầu tư nhà ở xã hội
Trong dự thảo Nghị quyết thí điểm chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đề xuất địa phương được chỉ định thầu doanh nghiệp đầu tư dự án nhà xã hội, trong đó ưu tiên doanh nghiệp có kinh nghiệm, tài chính để đẩy nhanh nguồn cung.
Bộ Xây dựng đánh giá việc đầu tư loại hình nhà ở này còn chậm, chủ yếu do đấu thầu chọn chủ đầu tư phải thực hiện các thủ tục hành chính và mất nhiều thời gian (6-12 tháng).
Ngay cả khi dự án đã có quy hoạch xây dựng được duyệt, đưa vào danh mục sử dụng đất của địa phương, nhà đầu tư vẫn mất gần 300 ngày để thực hiện tuần tự các thủ tục liên quan dự án. Tại TPHCM, trường hợp triển khai linh hoạt các thủ tục song song, doanh nghiệp vẫn mất khoảng 200 ngày.
Trước thực trạng này, Bộ Xây dựng đề xuất thí điểm để UBND cấp tỉnh giao chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội không qua đấu thầu (tức chỉ định thầu). Địa phương chọn nhà đầu tư trên cơ sở đề xuất của Sở Xây dựng.
Theo dự thảo, trong 30 ngày kể từ khi công khai dự án, nếu chỉ có một doanh nghiệp đăng ký đủ điều kiện, Sở Xây dựng báo cáo UBND tỉnh giao đơn vị này làm chủ đầu tư. Khi có từ hai doanh nghiệp trở lên cùng đăng ký thực hiện, tỉnh sẽ ưu tiên đơn vị có nhiều kinh nghiệm, năng lực tài chính, tiến độ và phương án bồi thường hỗ trợ tái định cư. Trường hợp các nhà đầu tư có năng lực, đáp ứng tiêu chí như nhau, UBND tỉnh chọn doanh nghiệp đăng ký sớm hơn.
Cơ quan soạn thảo nghị quyết cũng đề xuất việc chọn chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội cho lực lượng vũ trang thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng và Công an. Tương tự, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam sẽ chịu trách nhiệm chọn nhà đầu tư dự án cho công nhân, người lao động.
