Ảnh minh họa
Giá gạo ăn tại Nhật Bản đã tăng vọt hơn 50% trong năm qua, gây áp lực lớn lên các nhà sản xuất rượu sake và làm dấy lên lo ngại về nguồn cung gạo trong nước. Tình trạng này được cho là bắt nguồn từ tác động của biến đổi khí hậu, thay đổi chính sách nông nghiệp và nhu cầu gia tăng từ du lịch, khiến nhiều nông dân rời bỏ cây lúa để chuyển sang trồng các loại nông sản có lợi nhuận cao hơn.
Ngành công nghiệp rượu sake – vốn phụ thuộc vào ba loại gạo gồm gạo sake chuyên biệt, gạo chế biến và gạo ăn liền – hiện chịu ảnh hưởng trực tiếp từ đợt tăng giá này. Theo số liệu của Hiệp hội Sản xuất Rượu Sake và Shochu Nhật Bản (JSS), năm 2023, các nhà sản xuất rượu sake sử dụng khoảng 42% gạo sake, 35% gạo chế biến và 23% gạo ăn liền cùng các loại khác.
Trong đó, gạo chế biến (thường dùng để sản xuất rượu sake ở phân khúc giá trung bình và thấp) vốn được giữ ở mức giá ổn định nhờ các khoản trợ cấp của chính phủ. Tuy nhiên, giá gạo ăn liền tăng mạnh đã kéo theo biến động giá trên toàn thị trường. Nguyên nhân chính đến từ chính sách "gentan" – kế hoạch giảm diện tích trồng lúa kéo dài hàng thập kỷ cùng với năng suất giảm do khí hậu khắc nghiệt và nhu cầu ăn uống tăng từ khách du lịch quốc tế.
Giá gạo tăng khiến nhiều nông dân chuyển từ trồng gạo chế biến sang gạo ăn liền có lợi nhuận cao hơn, làm dấy lên lo ngại thiếu hụt nguồn cung gạo chế biến trong năm 2025. JSS cảnh báo xu hướng này có thể tiếp tục đẩy giá gạo lên cao hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sản xuất và chiến lược xuất khẩu rượu sake của Nhật Bản.
Gạo sake, loại gạo được trồng chuyên biệt để nấu rượu cũng đang đối mặt nhiều thách thức. Đây là loại gạo có thân cao, dễ đổ, gây khó khăn cho việc thu hoạch và làm giảm năng suất. Dù vậy, một số khu vực vẫn duy trì truyền thống trồng lúa sake, điển hình như tỉnh Hyogo – nơi chiếm hơn 30% sản lượng gạo sake của cả nước.
Tại đây, mô hình “muramai” được duy trì, kết nối chặt chẽ giữa nông dân và nhà máy rượu: các nhà máy cam kết mua toàn bộ gạo từ nông dân chỉ định, còn nông dân hỗ trợ lại trong thời kỳ khó khăn. Ông Takashi Fujimoto, Giám đốc điều hành JA Hyogo Rokko, cho biết mô hình này giúp người trồng lúa tiếp tục gắn bó với giống Yamada Nishiki – loại gạo được mệnh danh là “vua của gạo sake” – bất chấp lợi nhuận từ các giống gạo khác cao hơn.
Tuy nhiên, bên ngoài Hyogo, tình hình đang kém khả quan hơn khi nhiều nông dân đã rời bỏ cây lúa sake. Số lượng nông dân trồng lúa trên toàn quốc đã giảm khoảng 25% giai đoạn 2015–2020, trong khi chi phí vật tư, phân bón và nhân công ngày càng tăng. Giới chuyên gia cho rằng việc tăng giá gạo phần nào là cần thiết để đảm bảo sinh kế cho người nông dân, song mức tăng quá nhanh đang tạo ra sức ép lớn cho toàn chuỗi cung ứng.
Để hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất sake vượt qua giai đoạn khó khăn, JSS đã triển khai “Hệ thống Bảo lãnh Khẩn cấp cho giá gạo”, giúp các nhà máy rượu vay vốn để mua gạo và nguyên liệu sản xuất. Hiệp hội cũng kiến nghị chính phủ mở rộng phạm vi trợ cấp cho người trồng lúa sake – nhóm hiện chưa được hưởng một số chính sách hỗ trợ.
JSS cho biết sẽ tiếp tục theo dõi sát diễn biến thị trường gạo trong thời gian tới. Giá và nguồn cung gạo không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất trong nước, mà còn có thể tác động tới kim ngạch xuất khẩu rượu sake của Nhật Bản – ngành hàng đang tăng trưởng mạnh trên thị trường toàn cầu.
Theo Nikkei
