Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí đô thị ngày càng trầm trọng, nhiều thành phố trên thế giới đang mạnh dạn thực hiện các chính sách nhằm hạn chế hoặc tiến tới cấm hoàn toàn các phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Mục tiêu không chỉ là bảo vệ môi trường mà còn hướng tới xây dựng những đô thị xanh, thông minh và đáng sống hơn. Dù việc cấm hoàn toàn xe xăng vẫn còn là một thách thức lớn, nhưng những lộ trình rõ ràng và các biện pháp mạnh tay đã được triển khai, mang lại những thay đổi đáng kể.
Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về một số thành phố tiêu biểu đang đi tiên phong trong xu hướng này và những gì đã diễn ra:
Paris, Pháp: Tham vọng loại bỏ xe xăng và diesel
Thủ đô Paris đã và đang thực hiện các chính sách mạnh mẽ nhằm hạn chế và loại bỏ dần các phương tiện gây ô nhiễm, đặc biệt là xe diesel và xe xăng cũ. Thành phố đã cấm các phương tiện chạy diesel cũ trong khu vực nội thành trước năm 2024. Với tầm nhìn xa hơn, Paris có kế hoạch cấm hoàn toàn xe chạy xăng ở khu vực trung tâm từ năm 2030.
Paris có kế hoạch cấm tất cả các loại xe chạy bằng xăng và dầu diesel khỏi trung tâm thành phố vào năm 2030
Bên cạnh đó, Paris cũng đã tạo ra nhiều khu vực cấm ô tô hoàn toàn, hoặc chỉ cho phép phương tiện công cộng và xe đạp lưu thông. Những chính sách này đã góp phần đáng kể vào việc giảm mức độ ô nhiễm không khí tại trung tâm thành phố. Người dân được khuyến khích sử dụng xe đạp, với việc Paris đã đầu tư rất lớn vào làn đường dành cho xe đạp và dịch vụ xe đạp công cộng hiện đại, cùng với việc phát triển hệ thống giao thông công cộng.
London, Vương quốc Anh: Khu vực Phát thải Cực thấp (ULEZ)
London không cấm trực tiếp xe xăng nhưng áp dụng một hệ thống phí rất nghiêm ngặt để hạn chế các phương tiện gây ô nhiễm. Khu vực Phát thải Cực thấp (Ultra Low Emission Zone - ULEZ), được triển khai từ năm 2019 và mở rộng đáng kể vào năm 2021, yêu cầu các phương tiện cũ hơn (bao gồm hầu hết xe xăng trước năm 2006 và xe diesel trước năm 2015) phải trả phí hàng ngày, khoảng 12.50 bảng Anh (hơn 400.000 đồng) cho ô tô và xe máy, để di chuyển vào khu vực quy định. Nếu không trả phí, người vi phạm sẽ bị phạt tiền nặng.
Ảnh minh hoạ
Mục tiêu chính của ULEZ là dần loại bỏ các phương tiện gây ô nhiễm nhất ra khỏi đường phố. Dữ liệu từ Cơ quan Vận tải London (TfL) cho thấy nồng độ nitơ dioxide (NO2) tại trung tâm ULEZ đã giảm tới 44% vào năm 2020 so với mức trước khi triển khai. Số lượng phương tiện không tuân thủ tiêu chuẩn cũng giảm từ 39% xuống chỉ còn 14% vào cuối năm 2020. Chính sách này đã thúc đẩy người dân và doanh nghiệp chuyển sang sử dụng xe mới hơn, ít phát thải hơn hoặc xe điện. Việc mở rộng ULEZ đôi khi gây ra tranh cãi về chi phí cho người dân có thu nhập thấp hoặc doanh nghiệp nhỏ, nhưng những lợi ích về môi trường thường được ưu tiên hàng đầu.
Madrid, Tây Ban Nha: Khu vực Phát thải Thấp (LEZ)
Madrid cũng đã áp dụng các biện pháp tương tự London để cải thiện chất lượng không khí. Thành phố đã thiết lập các Khu vực Phát thải Thấp (Low Emission Zones - LEZ) từ năm 2018 (trước đây là Madrid Central), hạn chế các phương tiện chạy xăng và diesel cũ hơn di chuyển vào trung tâm thành phố.
Các phương tiện được cấp phép lưu thông dựa trên tiêu chuẩn khí thải cụ thể (được dán nhãn môi trường DGT). Các nghiên cứu cho thấy LEZ đã giúp giảm đáng kể lượng xe cộ lưu thông và nồng độ khí thải trong khu vực trung tâm. Điều này cũng kích thích việc sử dụng giao thông công cộng, xe đạp và xe điện, góp phần tạo nên một môi trường đô thị trong lành hơn.
Oslo, Na Uy: Thủ đô của xe điện
Oslo, thủ đô của Na Uy, nổi bật với chính sách khuyến khích xe điện mạnh mẽ và tham vọng trở thành một thành phố hoàn toàn không có khí thải từ phương tiện giao thông. Mặc dù không có lệnh cấm trực tiếp xe xăng trên toàn thành phố ngay lập tức, nhưng các biện pháp ưu đãi và hạn chế đã khiến xe điện chiếm ưu thế vượt trội.
Na Uy nói chung và Oslo nói riêng có những chính sách ưu đãi hàng đầu thế giới cho xe điện, bao gồm miễn thuế nhập khẩu, miễn VAT, phí đường bộ thấp hơn, miễn phí đậu xe, và quyền sử dụng làn đường dành cho xe buýt. Nhờ đó, xe điện thường có giá cạnh tranh hoặc thậm chí rẻ hơn xe xăng. Oslo đặt mục tiêu trở thành thành phố không phát thải từ giao thông vào năm 2030. Điều này bao gồm cả việc cấm xe cá nhân chạy xăng và diesel ở trung tâm thành phố vào một thời điểm trong tương lai, và thúc đẩy mạnh mẽ xe buýt, taxi điện.
Người dân đạp xe ở Olso
Nhiều khu vực ở trung tâm thành phố đã được chuyển đổi thành khu vực đi bộ hoặc dành riêng cho xe đạp và phương tiện công cộng, giảm đáng kể sự hiện diện của ô tô chạy xăng. Nhờ các chính sách này, Na Uy là quốc gia có tỷ lệ xe điện bán ra cao nhất thế giới. Tại Oslo, vào năm 2023, xe điện chiếm hơn 80% tổng doanh số bán ô tô mới. Việc giảm đáng kể lượng xe xăng đã giúp Oslo có không khí trong lành hơn và môi trường đô thị yên tĩnh hơn. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy các chính sách khuyến khích có thể dẫn đến sự chuyển đổi giao thông nhanh chóng.
Nguồn: Medium
