Đưa công nghệ số đến cộng đồng

Theo yêu cầu của Chính phủ, trong năm 2025, 100% thủ tục hành chính (TTHC) đủ điều kiện được cung cấp dưới hình thức dịch vụ công trực tuyến toàn trình và tối thiểu 80% hồ sơ TTHC được xử lý trực tuyến. Cũng trong năm 2025, Việt Nam sẽ hoàn thành cung cấp toàn bộ 76/76 dịch vụ công trực tuyến thiết yếu.

Phổ cập "số" tới từng nhà

Từ sáng kiến của Bộ Thông tin và Truyền thông vào tháng 3-2022, toàn bộ 63 tỉnh, thành trong cả nước đã thành lập các tổ công nghệ số cộng đồng (CNSCĐ). Hiện cả nước đã có hơn 74.000 tổ CNSCĐ với hơn 340.000 thành viên.

Theo ông Sình Dỉ Gai, dân tộc Lô Lô, Trưởng thôn, thành viên Tổ CNSCĐ thôn Lô Lô Chải (xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang), tổ đã giúp cư dân thôn ứng dụng công nghệ số để thúc đẩy du lịch thông minh. Các hộ kinh doanh trên địa bàn thôn đã cài đặt và sử dụng dịch vụ VNeID trong công tác khai báo khách lưu trú, quảng bá, bán phòng qua các trang web và mạng xã hội... Tổ cũng tuyên truyền hướng dẫn đoàn viên, thanh niên, cán bộ và hộ dân trên địa bàn thôn cài đặt và sử dụng ứng dụng VNeID nhằm hỗ trợ định danh điện tử cho công dân.

Chị Trần Thị Thu Giàu, Tổ trưởng Tổ CNSCĐ phường 1 (TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp), chia sẻ: "Các thành viên trong tổ đã trực tiếp đến từng nhà, tuyên truyền hướng dẫn người dân sử dụng các ứng dụng lợi ích của tỉnh Đồng Tháp như: Ứng dụng e-Dong Thap liên quan đến chính quyền điện tử, Y tế Đồng Tháp nhằm giúp người dân tiếp cận với dịch vụ y tế trên địa bàn tỉnh; ứng dụng VNeID để sử dụng, thay thế các giấy tờ truyền thống.

Từ đầu năm 2025, nhiều địa phương đã chính thức phát động phong trào "Bình dân học vụ số" (BDHVS) mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát động nhân ngày Nhà giáo Việt Nam 2024. Mục tiêu là "xóa mù công nghệ" cho cộng đồng. Các tổ chức thực hiện cũng đẩy mạnh các hoạt động phổ cập tri thức qua internet, tận dụng các nền tảng học trực tuyến để cung cấp kiến thức, kỹ năng cho mọi người. Ngày 21-3, TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tổ chức hội nghị phát động phong trào "BDHVS" trên toàn địa bàn. Phong trào sẽ tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho các tầng lớp nhân dân về "BDHVS"; sử dụng các dịch vụ, nền tảng số, công nghệ số, nhất là trí tuệ nhân tạo (AI) trong công việc và cuộc sống... Mục tiêu của TP Hạ Long là đến hết năm 2026 sẽ có 100% học sinh từ cấp tiểu học trở lên, người dân trưởng thành, người lao động được trang bị kiến thức, kỹ năng số, sử dụng thành thạo thiết bị thông minh để truy cập thông tin, sử dụng dịch vụ số thiết yếu, các dịch vụ số khác và biết bảo vệ bản thân trên môi trường số, được tích hợp vào nền tảng VNeID. Ở tỉnh Thanh Hóa, hiện 100% thôn, bản, tổ dân phố đã có tổ CNSCĐ.

TP HCM hiện đã hình thành được hơn 300 đội "BDHVS" tới tận cấp cơ sở để giúp đưa công nghệ số tới cộng đồng. Huyện Bình Chánh đã thành lập được 16 đội "BDHVS" tại 16 xã, thị trấn. Các thành viên đã tới tận từng khu dân cư, khu trọ để tuyên truyền, hướng dẫn người dân cài đặt, sử dụng các dịch vụ công trực tuyến, ứng dụng Công dân số TP HCM. Cách làm này rõ ràng đem lại nhiều lợi ích cho người dân địa phương, đặc biệt là ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa, góp phần đưa chuyển đổi số đến từng nhà, từng người dân.

Ra quân Đội hình chuyển đổi số cộng đồng trên địa bàn quận 1, TP HCM Ảnh: Lê Tỉnh

Tăng cường hỗ trợ

Từ thực tế hoạt động, các tổ quần chúng này kiến nghị cần phải được cơ quan chức năng hỗ trợ tiếp sức để có thể duy trì hoạt động một cách có hiệu quả lâu dài. Chẳng hạn, chính quyền địa phương có thể làm việc với các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông để hỗ trợ cước viễn thông, cập nhật kỹ năng sử dụng các nền tảng số, dịch vụ hành chính công số.

Với cộng đồng rộng rãi, những người dân yếm thế về công nghệ, việc phổ cập cần bảo đảm 2 yếu tố chính: lực lượng tham gia nhiệt huyết, có kiến thức, kỹ năng về công nghệ và các tài liệu hướng dẫn mang tính đại chúng, dễ hiểu, dễ thực hành để các đội, tổ có thể "cầm tay chỉ việc" cho người dân. Nỗ lực phổ cập công nghệ cho cộng đồng chỉ có thể phát huy hiệu quả nếu được xã hội hóa, huy động chính công chúng để hỗ trợ cộng đồng. Một giải pháp khả thi và hữu hiệu là huy động các tổ chức chính trị xã hội của địa phương. Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam đã chủ động tham gia, triển khai phong trào "BDHVS". Các cấp hội tổ chức đội hình thanh niên và mở các lớp học nâng cao nhận thức, kỹ năng số thiết yếu cho người dân, nhất là người cao tuổi, người ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa hoặc người ít tiếp xúc với công nghệ. Mỗi cơ sở hội thành lập ít nhất 1 đội hình với những thanh niên có kiến thức tốt về công nghệ làm nòng cốt. Ngoài ra, khi tiến hành triển khai các ứng dụng chính quyền số, nhiều địa phương bố trí cán bộ túc trực tại trụ sở để hướng dẫn người dân làm các TTHC online.

Trong khi đó, công cuộc chuyển đổi số toàn diện quốc gia càng trở nên bức thiết hơn khi Việt Nam tiến hành việc tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy quản lý hành chính. Vai trò của chính quyền số, với các TTHC công trực tuyến, càng thúc bách hơn trong hoàn cảnh mới.