Kinh tế số thúc đẩy năng suất chất lượng tăng trưởng quốc gia
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang có nhiều biến động phức tạp, khi biên độ tăng trưởng của các ngành truyền thống của kinh tế Việt Nam dần thu hẹp, một hướng đi mới đang được khẳng định: tận dụng sức mạnh của kinh tế số để thúc đẩy năng suất, thước đo quan trọng của chất lượng tăng trưởng kinh tế quốc gia.
Đề tài "Tác động của kinh tế số đến năng suất của nền kinh tế trong bối cảnh mới" của trường Đại học Kinh tế quốc dân do GS.TS Tô Trung Thành làm chủ nhiệm đề tài đang tìm cách giải đáp câu hỏi lớn: Kinh tế số giúp Việt Nam bứt phá như thế nào trong thập kỷ tới?
Hiện nay, kinh tế số là một "hệ sinh thái vận hành mới" của nền kinh tế, len lỏi từ sản xuất, thương mại, tài chính, y tế cho đến quản trị công. Hạ tầng số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, các nền tảng thương mại điện tử, tất cả đang góp phần tái cấu trúc lại cách nền kinh tế vận hành hằng ngày. Nhờ vậy, nhiều quốc gia đã chứng minh được mối liên hệ rõ rệt giữa quá trình số hóa và mức tăng năng suất lao động, năng suất tổng hợp (TFP), yếu tố được coi là chỉ báo quan trọng nhất của tăng trưởng dựa vào hiệu quả.
Người nông dân Quảng Ngãi livestream bán dừa xiêm ngay tại vườn nhà
Ở Việt Nam, các biểu đồ phân tích tại nhiều giai đoạn cho thấy năng suất đã có bước cải thiện từ trước khi đại dịch COVID-19 xuất hiện. Tuy vậy, so với các nền kinh tế trong khu vực, tốc độ bắt kịp vẫn còn chậm. Điều này đặt ra một yêu cầu cấp thiết: nền kinh tế rất khó duy trì được mức tăng trưởng như hiện nay nếu không tìm được động lực tăng trưởng mới. Kinh tế số được xem là "cơ hội vàng" để thu hẹp khoảng cách với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
Không chỉ dừng lại ở hạ tầng hay công nghệ, số hóa đang thay đổi cách doanh nghiệp Việt Nam sản xuất và kinh doanh. Những dây chuyền sản xuất được kiểm soát bằng dữ liệu thời gian thực giúp giảm lỗi và tiết kiệm chi phí; hoạt động mua bán trên các nền tảng trực tuyến giúp mở rộng thị trường mà không cần tăng quy mô mặt bằng; những công cụ quản trị số giúp doanh nghiệp nhỏ cũng có thể tiếp cận phương thức quản lý tiên tiến. Sự lan tỏa này được khẳng định qua hàng loạt nghiên cứu thực nghiệm: doanh nghiệp càng đầu tư vào công nghệ và kỹ thuật số, năng suất càng cao hơn, khả năng cạnh tranh càng mạnh hơn.
Khi doanh nghiệp buộc phải thay đổi trước sự thay đổi như vũ bão của công nghệ, người lao động cũng đang đứng trước một sự chuyển đổi chưa từng có, vừa là thời cơ, cũng vừa là thách thức. Kỹ năng số dần trở thành "chìa khóa sống còn" trên thị trường lao động. Người lao động có khả năng thao tác dữ liệu, làm việc trên môi trường trực tuyến, sử dụng các công cụ số sẽ có năng suất lao động cao hơn và cơ hội việc làm tốt hơn. Đây cũng là lý do vì sao các chính sách nâng cao kỹ năng số đang được xem như một phần tất yếu của chiến lược nâng cao năng suất quốc gia.
Vai trò của Nhà nước trong quá trình này đóng vai trò quan trọng. Chính phủ số, với hàng loạt dịch vụ công trực tuyến, hệ thống quản lý dữ liệu liên thông và quy trình hành chính được tinh giản, không chỉ giúp giảm chi phí xã hội mà còn tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi hơn. Nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng khi bộ máy công quyền vận hành hiệu quả hơn, nền kinh tế cũng sẽ tiết kiệm được một nguồn lực khổng lồ, nguồn lực đó chính là năng suất.
Tuy nhiên, hành trình hướng tới nền kinh tế số hiệu quả tại Việt Nam cũng gặp một số khó khăn, thách thức. Khoảng cách số giữa các vùng miền, sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, chi phí đầu tư công nghệ còn lớn đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, sự chậm trễ của một số khung pháp lý… là những vấn đề cần được giải quyết để bảo đảm quá trình số hóa diễn ra đồng đều và hiệu quả.
Ở góc độ rộng hơn, thành công của các quốc gia trong khu vực cho thấy tốc độ chuyển đổi số tỉ lệ thuận với tốc độ cải thiện năng suất. Việt Nam, với lợi thế dân số trẻ, tốc độ ứng dụng công nghệ nhanh và nền tảng kinh tế đang chuyển dịch mạnh, hoàn toàn có khả năng bứt phá nếu tận dụng tốt thời cơ. Điều quan trọng nhất lúc này là sự đồng bộ: từ chiến lược quốc gia đến từng doanh nghiệp, từ chính sách dữ liệu đến kỹ năng của mỗi người lao động.
Khi thế giới đang tiến nhanh vào kỷ nguyên số, năng suất trở thành chìa khóa quyết định vị trí của mỗi quốc gia. Với hướng đi mới đặt trọng tâm vào chuyển đổi số, Việt Nam đang mở ra cơ hội tái tạo động lực tăng trưởng, khẳng định vị thế trong khu vực và tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững.
