Hai dự án "đứng bánh" vì vướng mặt bằng
Dự án đầu tiên được thanh tra là Dự án đầu tư xây dựng công trình Hạ tầng giao thông kết nối vùng Thủ đô trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Công trình bao gồm tuyến đường Vành đai 5 – vùng Thủ đô và đoạn tuyến ven chân núi Tam Đảo, kết nối từ VĐ5 tới Quốc lộ 2B, khu danh thắng Tây Thiên, Quốc lộ 2C và kéo dài đến Tuyên Quang.
Dự án nhóm A, công trình giao thông cấp I, có tổng vốn đầu tư 1.800 tỷ đồng, chiều dài hơn 26 km, được phê duyệt chủ trương và điều chỉnh vào năm 2020–2021, với tiến độ thực hiện giai đoạn 2021–2025.
Tuy nhiên, đến thời điểm thanh tra, sau gần bốn năm triển khai, dự án mới đạt khoảng 20,5%, trong khi mốc hoàn thành 12/2025 đã tới. Tồn đọng lớn nhất nằm ở công tác thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Hình ảnh một dự án tưới tiêu thuộc tỉnh Vĩnh Phúc (cũ), nay thuộc xã Tam Dương, tỉnh Phú Thọ.
Kết luận nêu, mặc dù nhiều vướng mắc được tháo gỡ khi Luật Đất đai 2024 có hiệu lực từ tháng 8/2024, song việc tổ chức triển khai lại thiếu quyết liệt. Nhiều hạng mục phải điều chỉnh như kế hoạch sử dụng đất, khu tái định cư, thủ tục chuyển mục đích đất lúa, đất rừng; việc xác định giá đất cụ thể cũng kéo dài dẫn tới khó lập phương án bồi thường. Giai đoạn 2022–2025, hầu hết các huyện chưa bàn giao được mặt bằng sạch cho chủ đầu tư, làm đình trệ toàn bộ chuỗi thi công.
Theo kết luận, trách nhiệm thuộc lãnh đạo UBND tỉnh Vĩnh Phúc qua các thời kỳ phụ trách lĩnh vực; lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Xây dựng; các sở ngành liên quan; chủ đầu tư và cơ quan cấp huyện. Việc thiếu phối hợp, chậm giải quyết thủ tục và không xử lý dứt điểm các vướng mắc khiến dự án kéo dài, giảm hiệu quả đầu tư, chưa đáp ứng kỳ vọng về vai trò kết nối liên vùng của tuyến đường.
Song song đó, Dự án xử lý luồng tiêu úng hồ Giếng Hin, xã Thiện Kế, huyện Bình Xuyên (nay thuộc tỉnh Phú Thọ) cũng cho thấy bức tranh tương tự. Với tổng mức đầu tư chỉ hơn 3,8 tỷ đồng và thời gian thi công dự kiến dưới hai năm, dự án hướng đến giải quyết tiêu thoát nước cho khu công nghiệp trong khu vực để hỗ trợ phát triển sản xuất.
Thế nhưng, sau 16 năm kể từ khi phê duyệt (2008–2024), công trình vẫn chưa hoàn thành. Chủ đầu tư mới nghiệm thu được phần tuyến từ K0+300 đến K0+950, chiếm 68,4% khối lượng; hơn 300m còn lại không thể thi công vì không được bàn giao mặt bằng. Tồn đọng kéo dài khiến công trình dang dở, không phát huy được chức năng tiêu úng vốn là nhiệm vụ trọng tâm của dự án.
Thanh tra Chính phủ xác định nguyên nhân chính tiếp tục đến từ sự thiếu quyết liệt của chính quyền địa phương. Các cấp từ tỉnh, huyện tới xã chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm, dẫn đến bồi thường giải phóng mặt bằng không hoàn tất.
Trách nhiệm thuộc lãnh đạo UBND tỉnh; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; Chi cục Thủy lợi; lãnh đạo UBND huyện Bình Xuyên; Hội đồng bồi thường GPMB huyện; UBND xã Thiện Kế và Ban Quản lý các Khu công nghiệp.
Nêu rõ trách nhiệm và kiến nghị xử lý
Từ kết quả thanh tra, Tổng Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND tỉnh Phú Thọ kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan; xử lý theo thẩm quyền và theo quy định pháp luật. Đồng thời, phải rà soát toàn diện các tồn tại trong tổ chức triển khai dự án, chấn chỉnh kịp thời để tránh lặp lại sai phạm.
Đối với dự án giao thông kết nối vùng Thủ đô, Thanh tra Chính phủ yêu cầu UBND tỉnh Phú Thọ chỉ đạo giao đơn vị đủ năng lực thực hiện công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, bố trí khu tái định cư, hoàn thiện thủ tục đất đai nhằm bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công. Việc giải ngân vốn đầu tư công cần được đẩy nhanh để đảm bảo mục tiêu đưa dự án vào vận hành, khai thác, tránh lãng phí nguồn lực và cơ hội phát triển kinh tế – xã hội.
Cùng với đó, UBND tỉnh phải chỉ đạo chủ đầu tư rà soát, điều chỉnh giảm giá trị nghiệm thu thanh toán với gói thầu tư vấn giám sát theo đúng hợp đồng; điều chỉnh tỷ lệ hoàn tạm ứng hợp đồng thi công để bảo đảm đúng quy định, ngăn ngừa thất thoát tiền và tài sản Nhà nước.
Với dự án tiêu úng hồ Giếng Hin, tỉnh cần yêu cầu các địa phương khẩn trương hoàn tất bàn giao mặt bằng, xử lý các phần việc còn tồn đọng để công trình được thi công, tránh thất thoát lãng phí.
