Những ngày gần đây, khi giá vàng "đảo điên" vụt tăng lên đỉnh cao nhất trong lịch sử, tôi và vợ vẫn phải bất chấp, xoay tiền để mua "mót" từng chỉ, mong trả hết nợ trước khi vàng lại lập đỉnh mới và trước khi chủ nợ mất hết kiên nhẫn. Người cho vay là anh trai tôi, vợ chồng anh ấy đang thúc giục hàng ngày.
Năm 2019, sau khi cưới vợ, tôi vay của anh trai 10 lượng vàng nhẫn để mua căn hộ chung cư tại Hà Nội. Giá vàng lúc đó chỉ tầm 37 triệu đồng/lượng. Vì mượn người thân và cũng xác định thời gian vay dài (anh chị bảo lúc nào có thì trả) nên tôi chọn hình thức vay vàng - trả vàng để đảm bảo anh chị không bị thiệt, coi như mình trả lãi suất, như vậy sẽ đỡ áy náy.
Trước đó (giai đoạn 2013 đến cuối 2019), giá vàng suốt có lên, xuống nhưng biên độ không mạnh, loanh quanh vùng 40 triệu đồng/lượng nên vợ chồng tôi vẫn đinh ninh đây là khoản vay an toàn, hài hòa lợi ích đôi bên.
Tôi vay vàng vào 6 năm trước giờ, giờ giá cao gấp 3. (Ảnh minh họa: Minh Đức)
Ước mơ "an cư lạc nghiệp" đã thành, công việc cũng rất thuận lợi nên tôi tưởng sẽ trả nợ nhanh chóng, không ngờ dịch COVID-19 ập tới khiến chuyện làm ăn bị ảnh hưởng nặng. Hai vợ chồng phải hoãn việc sinh con. Tôi đóng cửa hàng bán đồ câu cá, chuyển sang nhiều hơn hình thức kinh doanh trực tuyến nhưng rất ế ẩm vì khách hàng giai đoạn này gần như không có, hàng tồn kho chất đống.
Năm 2022, đại dịch qua đi, tôi đem cầm cố căn nhà chung cư để vay vốn mở lại cửa hàng, nhập hàng mới và cố gắng kinh doanh trở lại. Biết mình không thể trả nợ cho vợ chồng anh trai đúng tiến độ nên dù trước đó họ không đưa ra hạn chót, tôi vẫn mua quà biếu đến xin anh chị cho khất nợ.
Lúc này, giá vàng ở mức 60 triệu đồng/lượng. Vợ chồng tôi rơi vào thế "nợ chồng nợ". Tôi trình bày: "Hiện nay em không biết đào đâu ra tiền để trả vì giá vàng tăng chóng mặt, trong khi lãi suất ngân hàng đang thấp, nhu cầu mua đồ câu cũng dần tăng lại, xin anh chị cho em khất để làm ăn thêm vài năm rồi em trả".
Anh trai tôi thì không vấn đề gì, nhưng chị dâu không đồng ý. Sau một tuần trao đổi qua lại, hai bên chốt phương án: Mỗi 6 tháng, tôi trả anh chị một lượng vàng; ba năm đầu trả 6 lượng, riêng năm cuối trả mỗi đợt 2 lượng, như vậy sau 4 năm sẽ trả hết.
Vì biết đây là giới hạn của anh chị, hơn nữa càng trả sớm thì chúng tôi càng đỡ nặng gánh vì giá vàng sẽ một đường tăng cao, hai vợ chồng cố gắng tiết kiệm từng đồng, tiếp tục hoãn kế hoạch sinh con để ưu tiên hàng đầu cho việc trả nợ ngân hàng và mua vàng giao đúng hẹn cho anh trai. Sợ giá vàng tăng nên cứ đủ tiền cho một chỉ là vợ tôi đi mua ngay.
Đầu năm 2024, chúng tôi làm ăn được nên trả dứt nợ ngân hàng và dồn sức trả nợ cho anh trai. Vì giá vàng lúc này đã tăng quá cao, tôi đặt vấn đề với anh chị xin quy tất cả số nợ còn lại thành tiền theo giá hiện tại (74 triệu đồng/lượng) rồi trả theo các mốc đã hẹn. Giá vàng khiến giá trị khoản nợ đã tăng gấp đôi, chúng tôi cũng đã vay nóng bạn bè để thanh toán kịp tiến độ.
Vừa nghe xong chị dâu đã tức giận mắng: "Đã cho mượn không lấy lãi lại còn đòi trả theo cách mình thích, khôn như chú là bắt anh chị gánh cái thiệt chứ gì?". Biết cái lý không thuộc về mình nên chị dâu không thông cảm thì tôi đành chịu. Có lẽ chị sợ để càng lâu, giá càng cao thì chúng tôi càng khó trả nợ nên muốn thu về sớm cho yên tâm.
Đầu năm 2025, giá vàng tăng liên tục không ngừng nghỉ. Dịp Tết Nguyên đán, chị dâu nói thẳng trong bữa cơm đoàn viên của đại gia đình rằng vì anh chị có việc cần nên muốn nhận hết 4 lượng vàng còn lại vào tháng 6 tới. Vợ chồng tôi lại dốc toàn lực lao vào kiếm tiền, vay tiền và mua góp từng chỉ vàng.
Cuối tháng 3, giá vàng gần mốc 100 triệu đồng/lượng, chị dâu liên tục nhắn tin cho vợ tôi để đòi tiền. Đầu tháng 4, chị liên tục nhắn tin, gọi điện nói những lời nặng nề, giục trả gấp. Thật ra vợ chồng tôi cũng gấp chẳng kém anh chị, vì với đà tăng điên đảo thế này, càng trả chậm chúng tôi càng mất nhiều tiền.
Hễ xoay được chút tiền nào là vợ hoặc chồng lại vội vã chạy ra cửa tiệm đứng xếp hàng mua khi một chỉ, khi hai chỉ, thậm chí nửa chỉ. Chúng tôi vừa miệt mài "cày" đơn hàng của khách, vừa xoay hết mọi mối quan hệ để ra tiền càng nhanh càng tốt. Hiện nay, vàng đã vượt mốc 122 triệu đồng/lượng, hai vợ chồng càng như ngồi trên đống lửa, mất ăn mất ngủ.
Khi vay vàng mua nhà 6 năm trước, tôi không ngờ giá trị khoản nợ tăng hơn 3 lần chỉ sau chừng ấy thời gian. Đánh giá thấp mức độ biến động của giá vàng, không xử lý kịp khoản nợ bằng vàng, chúng tôi rơi vào cảnh túng quẫn, kế hoạch sinh con thì hoãn hết năm này đến năm khác. Đây có lẽ là bài học đắt giá nhất về xử lý nợ nần mà tôi sẽ phải khắc cốt ghi tâm cả đời.