Không thống nhất
Sở Xây dựng TPHCM vừa có văn bản gửi Sở Tài chính về việc rà soát, xử lý khó khăn, vướng mắc do mâu thuẫn giữa các loại quy hoạch.
Theo Sở Xây dựng, quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng đô thị tại TPHCM hiện tồn tại nhiều điểm chưa thống nhất, gây khó khăn trong công tác quản lý quy hoạch.
Cụ thể, hai loại quy hoạch này khác nhau về thời kỳ và đơn vị lập quy hoạch . Quy hoạch sử dụng đất lập cho giai đoạn 10 năm (kế hoạch 5 năm), theo ranh giới hành chính, trong khi quy hoạch xây dựng đô thị có tầm nhìn dài hạn 20 năm, ngắn hạn 5 - 10 năm và phạm vi không hoàn toàn theo đơn vị hành chính.
Trước khi có Luật Quy hoạch 2017, TPHCM có quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội riêng và quy hoạch chung xây dựng đô thị. Hiện nay, 2 quy hoạch này vẫn chưa đồng bộ, vênh nhau về mục tiêu và đặc biệt là khung thời gian nghiên cứu. Ví dụ, quy hoạch Kinh tế xã hội của TPHCM trước đây đặt mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn 2050, trong khi đồ án quy hoạch chung đô thị lập cho giai đoạn đến 2040, tầm nhìn 2060. Dẫn đến: giai đoạn 2030 - 2040, quy hoạch đô thị thiếu cơ sở về chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội, phải tự điều chỉnh một cách bị động.
Việc thiếu sự thống nhất này khiến các định hướng phát triển của TPHCM không ăn khớp giữa các quy hoạch, gây lãng phí nguồn lực và khó khăn cho quản lý. Đáng lưu ý, quy hoạch vùng TPHCM (Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam) phê duyệt năm 2018 cũng có nội dung định hướng chưa được tích hợp hiệu quả vào các quy hoạch TPHCM.
Tiếp đến là sự chồng chéo giữa quy hoạch chuyên ngành và quy hoạch đô thị. Bên cạnh các quy hoạch tổng thể, TPHCM còn chịu sự chi phối của nhiều quy hoạch ngành và kỹ thuật (giao thông, hạ tầng, du lịch,...). Việc tích hợp các quy hoạch này theo Luật Quy hoạch còn chồng chéo hoặc mâu thuẫn với quy hoạch đô thị chung.
Chẳng hạn, quy hoạch giao thông có trường hợp chưa ăn khớp với quy hoạch xây dựng đô thị, khi triển khai một dự án hạ tầng giao thông trọng điểm, chỉ cần sai lệch vài mét so với quy hoạch giao thông được duyệt hoặc so với quy hoạch chung là dự án không thể thực hiện.
Việc thiếu sự thống nhất này khiến các định hướng phát triển của TPHCM không ăn khớp giữa các quy hoạch, gây lãng phí nguồn lực.
Tương tự, quy hoạch các hạ tầng kỹ thuật khác như cấp thoát nước, thủy lợi chống ngập, năng lượng... khi lập riêng rẽ cũng khó đảm bảo phù hợp hoàn toàn với quy hoạch xây dựng đô thị hiện có.
Nhiều quy hoạch khác như khoáng sản, năng lượng, giao thông, nông nghiệp, sử dụng đất... vẫn còn chồng chéo, làm giảm hiệu lực của quy hoạch tổng thể, khiến các dự án đầu tư phải chờ điều chỉnh hoặc vướng thủ tục vì không phù hợp quy hoạch ngành khác. Nhiều dự án triển khai dở dang phải tạm dừng để thẩm tra sự phù hợp với hàng loạt quy hoạch hiện hành, gây đình trệ và tốn kém cho doanh nghiệp.
Tạo khoảng trống pháp lý
Bên cạnh đó, vướng mắc trong giai đoạn chuyển tiếp lập quy hoạch tích hợp. Nhiều quy hoạch thời kỳ cũ đã đến giai đoạn rà soát, điều chỉnh theo Luật Quy hoạch, trong khi quy hoạch tích hợp mới của TPHCM (2021 - 2030) chưa được phê duyệt kịp thời.
Trường hợp đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TPHCM giai đoạn 2040, tầm nhìn 2060 được phê duyệt nhưng cần khoảng thời gian để rà soát, điều chỉnh các đồ án quy hoạch phân khu đã được phê duyệt trên cơ sở đồ án quy hoạch chung cũ của TPHCM. Điều này tạo ra khoảng trống pháp lý về sự đồng bộ giữa các cấp độ quy hoạch, ảnh hưởng đến thu hút, kêu gọi dự án đầu tư.
Cuối cùng là việc chưa rõ tiêu chí về sự “phù hợp quy hoạch” do hệ thống quy hoạch đang chuyển đổi, hiện có nhiều quy hoạch còn hiệu lực (quy hoạch cũ, quy hoạch mới, quy hoạch ngành,...). Khi thẩm định dự án đầu tư, các cơ quan và nhà đầu tư lúng túng trong việc xác định dự án phải phù hợp với quy hoạch nào và nội dung cụ thể ra sao.
Hiện chưa có quy định rõ ràng để đánh giá sự phù hợp của dự án với quy hoạch, đặc biệt ở bước chấp thuận chủ trương đầu tư, điều này dẫn đến làm chậm quá trình phê duyệt dự án do phải rà soát qua nhiều quy hoạch chồng chéo.
Đặc biệt là khó khăn khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp tất yếu dẫn đến địa phương sẽ có hàng loạt khó khăn vướng mắc về công tác quy hoạch.
Để tháo gỡ các vướng mắc và bảo đảm việc quản lý quy hoạch tại TPHCM đúng pháp luật hiện hành, Sở Xây dựng đề xuất cần thực hiện đồng bộ 7 giải pháp.
Cụ thể, rà soát, điều chỉnh đồng bộ các quy hoạch liên quan; hoàn thiện khung pháp lý về quy hoạch đô thị, đất đai ; ban hành hướng dẫn cụ thể về tiêu chí “phù hợp quy hoạch" cần làm rõ dự án thuộc loại hình nào thì đối chiếu với quy hoạch tương ứng. Ví dụ, dự án nhà ở phải phù hợp với quy hoạch phân khu 1/200 đã phê duyệt, dự án hạ tầng cấp quốc gia phải phù hợp với quy hoạch quốc gia…
Tiếp đến là tích hợp hệ thống dữ liệu và tăng cường công khai thông tin quy hoạch để người dân và doanh nghiệp có thể tra cứu dễ dàng , giảm rủi ro hiểu sai do thiếu thông tin quy hoạch. Thực hiện cơ chế đặc thù cho TPHCM trong công tác quy hoạch. Nâng cao năng lực quản lý quy hoạch, phối hợp liên ngành và bố trí nguồn lực thực hiện quy hoạch.