Sàn thương mại điện tử không còn "vô can"

Đây là một trong những nội dung quan trọng trong dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT) sửa đổi đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến. Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (eComDX), dự thảo luật mới đang siết chặt vai trò của các sàn TMĐT trong việc kiểm soát chất lượng và nguồn gốc hàng hóa do người bán cung cấp.

Xác thực danh tính người bán

Một trong những yêu cầu cốt lõi của dự thảo là các nền tảng TMĐT trung gian phải có giải pháp kỹ thuật để xác thực danh tính người bán. Thông tin về người bán (tên, địa chỉ kinh doanh), thông tin sản phẩm, giá cả, vận chuyển và phương thức thanh toán phải được hiển thị đầy đủ, rõ ràng. Đối với người bán nước ngoài, thông tin phải được phiên âm sang tiếng Việt hoặc thể hiện bằng ký tự Latin.

Đáng chú ý, các nền tảng sẽ phải lưu trữ đầy đủ dữ liệu về sản phẩm và giao dịch trong tối thiểu 3 năm, bao gồm cả dữ liệu điện tử như hình ảnh, âm thanh từ các phiên livestream bán hàng.

Điểm mới mang tính đột phá là quy định về trách nhiệm liên đới. Theo đó, chủ sở hữu nền tảng sẽ phải liên đới bồi thường thiệt hại cho người mua nếu các vi phạm về trách nhiệm của sàn trực tiếp gây ra thiệt hại, chứ không chỉ dừng lại ở việc gỡ bỏ sản phẩm như trước đây. Trách nhiệm này bao gồm cả việc kiểm duyệt nội dung thông tin do người bán đăng tải.

Dẫn chứng từ thực tế, ông Trần Việt Hùng, Trưởng Phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường - Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho rằng việc định danh người bán hàng, đặc biệt là người bán qua livestream, là vô cùng cần thiết. "

Chúng tôi đã gặp trường hợp khi đến kiểm tra một địa chỉ bán hàng online có dấu hiệu vi phạm thì chỉ còn lại phòng trống với bàn ghế, người bán đã biến mất" - ông Hùng chia sẻ và nhận xét: "Họ kinh doanh ẩn danh trên không gian mạng, không có địa chỉ rõ ràng. Khi hoạt động kinh doanh có dấu hiệu gian lận bị người tiêu dùng tố cáo, họ lập tức bỏ trốn, gây rất nhiều khó khăn cho cơ quan chức năng".

Về trách nhiệm của sàn TMĐT, ông Hùng cho rằng có sàn thương mại thì phải có chủ sở hữu và chủ sở hữu phải có trách nhiệm kiểm soát hàng hóa bán trên sàn của mình. "Sàn TMĐT giống như nhà mình, nếu người ta mang hàng hóa đến nhà mình để bán thì phải kiểm soát, chứ không thể vô can" - ông nêu quan điểm dứt khoát.

Mua sắm online, livestream bán hàng bùng nổ trong thời gian qua. Ảnh: THÙY LINH

KOL/KOC không thể chối bỏ trách nhiệm

Trước nhiều vụ việc người nổi tiếng (KOL/KOC) quảng cáo sai sự thật hay bán hàng giả, ông Hùng khẳng định trong thời gian tới, quy định chắc chắn sẽ được siết chặt hơn. Người nổi tiếng không thể bán hàng một cách tùy tiện và cũng không thể chối bỏ trách nhiệm bằng cách thanh minh "tôi chỉ quảng cáo theo yêu cầu của nhãn hàng".

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho rằng KOL/KOC có nhiều nhóm trách nhiệm khi livestream bán hàng. Họ chỉ nên quảng cáo những sản phẩm mình đã sử dụng và thật sự hiểu rõ, đồng thời phải công bố minh bạch về việc quảng cáo có được tài trợ hay không. Đặc biệt, KOL/KOC phải có trách nhiệm liên đới, thậm chí có thể đối mặt với trách nhiệm hình sự nếu quảng cáo sai sự thật nhằm thu lợi bất chính.

Nỗi thất vọng này được chị Kim Thảo (ngụ TP HCM) chia sẻ khi từng mua nước hoa chiết 10 ml trên mạng với lời quảng cáo hấp dẫn. "Người bán cam kết nước hoa lưu hương 20 giờ nhưng thực tế chỉ 4 - 5 giờ. Họ quảng cáo hương thơm sang trọng như thương hiệu Dior nhưng sản phẩm tôi nhận được lại khác xa" - chị Thảo nói.

Ông Đỗ Quang Huy, Giám đốc Công ty CP Ecotop, nhận định việc đưa hoạt động livestream bán hàng vào Luật TMĐT là cần thiết để quản lý một lĩnh vực đang phát triển nóng nhưng thiếu kiểm soát. 

Tuy nhiên, ông cho rằng dự thảo luật cần quy định rõ hơn về tiêu chí và trách nhiệm của các bên để bảo đảm tính khả thi. Đối với các KOC/KOL vi phạm, ông Huy kiến nghị cần có biện pháp xử lý nghiêm khắc như khóa tài khoản vĩnh viễn thay vì chỉ phạt tiền, vốn không đủ sức răn đe.

Ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật - Hiệp hội TMĐT Việt Nam (VECOM), nhấn mạnh: "Chỉ những cá nhân, tổ chức được định danh đầy đủ với thông tin pháp lý như mã số thuế, giấy phép kinh doanh... mới được phép bán hàng qua livestream".

Theo ông, sản phẩm phải được sàn TMĐT xác minh nguồn gốc và tuân thủ pháp luật về sở hữu trí tuệ trước khi lên sóng. "Khi có vấn đề phát sinh, cần quy trách nhiệm rõ ràng cho cả người bán và sàn TMĐT. Sàn phải giám sát, lưu trữ nội dung livestream và chịu trách nhiệm liên đới nếu để xảy ra vi phạm. Đây là cách để bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời thúc đẩy thị trường TMĐT lành mạnh và bền vững" - ông Phong phân tích.

Về phía cơ quan soạn thảo, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho biết trách nhiệm của sàn TMĐT vẫn còn nhiều tranh cãi. "Chúng tôi đang lắng nghe ý kiến đa chiều để tìm ra một phương án cân bằng, vừa bảo vệ được người tiêu dùng vừa không tạo ra gánh nặng quá lớn hay làm sai lệch bản chất trung gian của các nền tảng" - ông nhấn mạnh.