Theo số liệu từ Bộ Công an, trong 8 tháng đầu năm 2025, gần 1.500 vụ việc lừa đảo qua mạng đã bị phát hiện, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng. Đáng chú ý, sự gia tăng của bắt cóc trực tuyến nhắm vào học sinh, sinh viên, nhóm người trẻ, am hiểu công nghệ, nhưng lại thiếu kỹ năng nhận diện rủi ro. Nguyên nhân đến từ việc lộ các thông tin riêng tư, các chiêu trò tâm lý của kẻ lừa đảo và tâm lý chủ quan của nạn nhân.
Từ những thông tin cá nhân bị khai thác, chỉ bằng vài lời đe dọa của người tự xưng là công an và những giấy tờ giả có dấu đỏ, kẻ lừa đảo từng bước thao túng tâm lý, khiến một bạn sinh viên tin rằng mình đang trong vòng lao lý. Khi nỗi sợ lớn hơn sự tỉnh táo, cái bẫy tinh vi đã khép lại chỉ trong vài phút.
Tội phạm mạng không chỉ đánh vào lòng tin, mà khai thác triệt để những điểm yếu tâm lý của nạn nhân.
"Bên lừa đảo bắt em chuyển 3 triệu với lý do là để kiểm tra tài khoản cá nhân. Thời gian gấp nên khả năng phán đoán của em không được tốt. Đối tượng liên hệ với em qua số điện thoại. Họ đọc tất cả những thông tin của em, từ căn cứ công dân đến tên và ngày tháng năm sinh. Lúc đấy, họ nói rõ với em là không được để cho ai là người thân hay bạn bè đến gần và không có ai, không có người để làm sao khi họ thu âm cuộc gọi về em thì không có tiếng của người khác lọt vào", nạn nhân bị lừa đảo chia sẻ.
Khi thấy "con mồi" đã sập bẫy, đối tượng tiếp tục dựng lên kịch bản mới, lợi dụng nỗi sợ và tâm lý hoang mang để yêu cầu nạn nhân chuyển thêm 15 triệu đồng.
"Họ vẫn chuyển cho em những văn bản có đóng dấu và có tên của em ở trong văn bản đó. Khi em nhìn thấy tên của mình xuất hiện ở khắp nơi thì em cũng rất lo lắng làm thế nào để bản thân mình không bị xuất hiện trên những thông tin sai lệch như vậy. Trong quá trình bị tra khảo, em đã bốc đồng hơn trong việc chuyển tiền", nạn nhân bị lừa đảo chia sẻ thêm.
Tội phạm mạng không chỉ đánh vào lòng tin, mà đã khai thác triệt để những điểm yếu tâm lý: lo lắng, sợ hãi, mong muốn nhanh chóng được đáp ứng nhu cầu của bản thân.
PGS. TS. Trần Thu Hương (giảng viên Khoa Tâm lý học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: "Các bạn ấy cũng có những cái nhu cầu cần phải được đáp ứng. Các bạn ấy không tin tưởng vào bản thân nên dễ bị nghi ngờ bản thân mình và vì vậy dễ làm theo những lời dẫn dắt. Những bạn hay lo lắng thường sẽ dễ rơi vào tình trạng bị lừa đảo nhanh hơn so với những bạn bình tĩnh, có khả năng ứng phó và đương đầu một cách hiệu quả với những tình huống bất ngờ".
"Khi chúng ta tiếp xúc với người lạ trên mạng, thấy có vấn đề, biểu hiện lạ, không nên giữ một mình mà nên trao đổi, chia sẻ với bạn bè hoặc những người thân của mình để tránh việc chúng ta tự xử lý một mình và rất dễ bị thao túng tâm lý", anh Nguyễn Minh Đức (Chủ nhiệm Câu lạc bộ Dịch vụ An ninh mạng Việt Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia) khuyến cáo.
Bên cạnh đó, chuyên gia cũng nhấn mạnh, người dân hạn chế ấn vào những đường link chưa được kiểm chứng, bởi chỉ một thao tác bất cẩn cũng có thể mở cánh cửa dẫn vào ma trận dẫn dụ, thao túng của kẻ xấu.