Ảnh minh họa
European energy news cho biết, trong một sự hợp tác mang tính đột phá với quy mô chưa từng có, các nhà khoa học từ hơn 30 quốc gia đang cùng nhau làm việc tại Provence, Pháp, để xây dựng lò tokamak lớn nhất thế giới, nhằm khai thác sức mạnh của phản ứng tổng hợp hạt nhân và có khả năng cách mạng hóa sản xuất năng lượng toàn cầu.
Theo Live Science, tháng 7/2024, dự án ITER - lò phản ứng nhiệt hạch trị giá 27 tỷ USD tại Pháp đã hoàn tất lắp đặt cuộn nam châm cuối cùng và dự kiến phải mất thêm khoảng 15 năm nữa mới có thể vận hành. Đây là lò phản ứng nhiệt hạch lớn nhất thế giới hiện nay.
ITER gồm 19 cuộn nam châm khổng lồ tạo thành hệ thống từ trường hình xuyến dạng chữ D. Dự án ban đầu đặt mục tiêu chạy thử đầy đủ vào năm 2020, nhưng nhóm nghiên cứu cho biết mốc thời gian thực tế đã lùi đến sớm nhất năm 2039. Điều này đồng nghĩa năng lượng nhiệt hạch khó có thể trở thành giải pháp kịp thời cho cuộc khủng hoảng khí hậu.
Lò phản ứng này là công trình hợp tác của 35 quốc gia, trong đó có Liên minh châu Âu, Anh, Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ. ITER sở hữu những nam châm mạnh nhất thế giới, tạo ra từ trường mạnh gấp 280.000 lần từ trường bảo vệ Trái Đất. Quy mô khổng lồ kéo theo chi phí không hề nhỏ: từ mức dự kiến ban đầu 5 tỷ USD, tổng chi phí thiết kế chế tạo nay đã tăng lên khoảng 22 tỷ USD, cộng thêm 5 tỷ USD cho các khoản phát sinh. Dự án hiện bị chậm khoảng 15 năm so với kế hoạch ban đầu.
Trang thông tin của tổ chức dự án - ITER.org cho biết, dự án bắt đầu xây dựng vào năm 2010, đến tháng 11/2021, các chuyên gia đã phát hiện ra một số vết nứt trong đường ống dài 23 km dẫn nước làm mát qua các tấm chắn nhiệt kẹp giữa buồng chân không của ITER và các cuộn dây nam châm trường hình xuyến siêu dẫn xung quanh.
"Đây là một rủi ro lớn và hậu quả của một tấm chắn nhiệt bị rò rỉ trong quá trình vận hành khá nguy hiểm. Điều này hết sức nghiêm trọng. Việc xử lý vấn đề này trong hố trên mô-đun đã được lắp ráp sẽ vô cùng khó khăn. Điều này có nghĩa là các chuyên gia phải nhấc mô-đun đã lắp đặt ra và tháo rời để tiến hành sửa chữa. Dự án đã phải xem xét các khả năng khác nhau, từ sửa chữa tại chỗ đến sản xuất lại tại một cơ sở bên ngoài, có thể với các tùy chọn gắn ống khác nhau. Nhưng không có nghi ngờ gì về nhu cầu thay thế các ống làm mát", Tổng giám đốc ITER Pietro Barabaschi cho biết.
Tổng cộng có 3.200 người làm việc tại công trường ITER mỗi ngày: 2.000 người làm việc trực tiếp tại công trường và 1.200 người tham gia triển khai chương trình quốc tế. Con số này bao gồm 800 nhân viên làm việc cho Tổ chức ITER quốc tế và 400 nhà thầu tay nghề cao. Liên doanh ITER (Fusion for Energy) của Liên minh Châu Âu, đơn vị chịu trách nhiệm xây dựng các công trình, và tập đoàn Engage có 500 nhân viên tại công trường.
Trước những rủi ro trong quá trình xây dựng, nhóm chuyên gia ITER đã ứng dụng công nghệ để tăng tốc độ và độ chính xác lắp ráp. Theo Interesting Engineering, lò phản ứng nhiệt hạch lớn nhất thế giới đang sử dụng AI để nâng cao hiệu suất. Khoảng 2.000 nhà vật lý, kỹ sư và công nhân đang tham gia xây dựng ITER, với mục tiêu vận hành vào năm 2033 cùng sự hỗ trợ của nhiều công cụ AI từ Microsoft.
ITER đang lắp ráp lò tokamak lớn nhất thế giới từ chín phân đoạn: năm phân đoạn do châu Âu sản xuất, bốn phân đoạn của Hàn Quốc, cùng các linh kiện từ Nga và Ấn Độ. Tất cả đều làm từ thép không gỉ đặc biệt, yêu cầu hàn và kiểm tra siêu âm cực kỳ chính xác. Quá trình này tạo ra lượng dữ liệu khổng lồ cần phân tích và đó là lúc AI phát huy vai trò.
Trên nền tảng Microsoft Visual Studio Code, nhóm nghiên cứu xây dựng mô hình AI hỗ trợ kiểm tra dữ liệu, giúp rút ngắn nhiều giờ kiểm tra thủ công. Quý I/2024, bộ phận Công cụ Dự án CNTT của ITER phát triển chatbot AI thử nghiệm, sau đó mở rộng thành mô hình đa tác nhân có khả năng tóm tắt tài liệu, lập chỉ mục vào cơ sở dữ liệu vector và trả lời truy vấn theo ngữ nghĩa.
Nhờ tích hợp công cụ của OpenAI, chatbot này hỗ trợ nhiều ngôn ngữ như Trung, Hàn, Nhật, Nga và Hindi, phục vụ 120 đối tác của ITER. Nhóm nghiên cứu còn tạo một chatbot riêng để giải thích các thuật ngữ viết tắt và đang kết nối hệ thống tài liệu với các mô hình ngôn ngữ lớn mà các nhóm quốc tế khác sử dụng, giúp dòng thông tin liền mạch hơn và hỗ trợ mục tiêu hoàn thiện lò phản ứng nhiệt hạch đầu tiên ở ITER.