Xuất khẩu bứt tốc, định vị lại vị thế tại thị trường khó tính
Theo số liệu cập nhật từ Cục Hải quan (Bộ Tài chính), xuất khẩu rau quả Việt Nam 10 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 7,05 tỷ USD, đánh dấu mức tăng trưởng đáng chú ý 14,6% so với cùng kỳ năm trước. Điều đáng mừng là sự tăng trưởng này không chỉ phụ thuộc vào thị trường truyền thống như Trung Quốc mà còn ghi nhận những bước tiến ấn tượng tại các thị trường được mệnh danh là khó tính nhất thế giới, đòi hỏi tiêu chuẩn chất lượng cao và quy trình kiểm soát nghiêm ngặt.
Với kim ngạch xuất khẩu 10 tháng năm 2025 đạt 7,05 tỷ USD, ngành rau quả Việt Nam đang hướng tới mục tiêu kỷ lục 8,5 tỷ USD. Tăng trưởng mạnh mở ra triển vọng lớn, nhưng cũng đòi hỏi nâng cao chất lượng, truy xuất nguồn gốc và đa dạng hóa sản phẩm.
Các số liệu cụ thể cho thấy rõ sự thay đổi trong cơ cấu thị trường xuất khẩu. Xuất khẩu sang Mỹ đạt 454,5 triệu USD, tăng trưởng phi mã 58,3%. Thị trường Hàn Quốc cũng tăng trưởng mạnh mẽ 18,1%, đạt 264,1 triệu USD, với sự gia tăng đặc biệt ở nhóm sản phẩm sơ chế, cho thấy sự chấp nhận ngày càng cao đối với các sản phẩm đã qua chế biến của Việt Nam. Tại châu Âu, các nền kinh tế lớn đều ghi nhận mức tăng trưởng hai chữ số, trong đó Hà Lan tăng 31,8%, Anh tăng 50,8%, và Đức tăng 54,5%. Trung Đông, với thị trường UAE nhập khẩu đạt 97,4 triệu USD, tăng 51,8%, cũng xác nhận chiến lược đa dạng hóa thị trường đang đi đúng hướng. Bộ Công thương nhận định đây là nền tảng vững chắc để ngành rau quả Việt Nam tiến tới mục tiêu xuất khẩu 8,5 tỷ USD cho cả năm.
Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chủ động đầu tư vào vùng trồng chất lượng cao, áp dụng công nghệ bảo quản lạnh tiên tiến.
Tái cấu trúc toàn chuỗi nông sản, bước vào cuộc đua chất lượng
Hiện nay, cơ quan quản lý nhà nước phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội Rau quả Việt Nam đang chủ động điều chỉnh chiến lược xuất khẩu. Trong đó, tập trung phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP, GlobalGAP, đồng thời đầu tư cơ sở đóng gói, kho lạnh và mở rộng thị trường sang Mỹ, EU và Trung Đông, nhằm giảm sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống. Trao đổi với phóng viên xung quanh vấn đề này, lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cũng nhấn mạnh việc đa dạng hóa sản phẩm, từ trái cây đông lạnh, cắt sẵn đến đóng hộp được coi là "chìa khóa" để nâng cao giá trị xuất khẩu và gia tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Theo thông tin từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thời gian qua, khối doanh nghiệp xuất khẩu đã rất chủ động và đầu tư mạnh mẽ vào sản xuất. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu các mặt hàng chủ lực như sầu riêng, chuối, xoài, dừa…chủ động đầu tư vào vùng trồng chất lượng cao, áp dụng công nghệ bảo quản lạnh tiên tiến, và chuẩn hóa mã vùng trồng để đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc. Còn các doanh nghiệp chế biến sâu tập trung vào các sản phẩm giá trị gia tăng như đóng hộp, sấy dẻo, và cắt sẵn để phục vụ nhu cầu tiện lợi của thị trường phương Tây, phù hợp với xu hướng tiêu dùng "healthy" và thân thiện với môi trường. Đồng thời, nhiều doanh nghiệp logistics cũng nâng cấp hệ thống kho lạnh và tối ưu hóa quy trình vận chuyển lạnh để đảm bảo chất lượng hàng hóa được giữ nguyên từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam nhận định: "Doanh nghiệp Việt Nam đã bước sang giai đoạn xuất khẩu thông minh, không còn chú trọng vào số lượng mà chuyển hẳn sang chú trọng chất lượng, giá trị gia tăng và tính bền vững của thị trường".
Chia sẻ thêm về vấn đề này, lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) nhấn mạnh việc đa dạng hóa sản phẩm, từ trái cây đông lạnh, cắt sẵn đến đóng hộp, được coi là "chìa khóa vàng" để nâng cao giá trị xuất khẩu và gia tăng sức cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, đặc biệt là khi xu hướng tiêu dùng tại các nước phát triển đang chuyển mạnh sang các sản phẩm tiện lợi và chế biến sâu.
Từ góc độ doanh nghiệp, bà Trương Thị Thành, chủ một doanh nghiệp chuyên cung ứng nông sản chế biến sâu cho thị trường châu Âu chia sẻ chi tiết về những thách thức: "Để đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt của EU, chúng tôi phải tái cấu trúc toàn bộ quy trình, từ việc hợp tác với nông dân ngay từ khâu gieo hạt để kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, đến đầu tư dây chuyền sấy lạnh và đóng gói hút chân không trị giá hàng chục tỷ đồng. Chi phí đầu tư ban đầu rất lớn, nhưng đây là con đường duy nhất để thoát khỏi vòng luẩn quẩn xuất khẩu thô giá rẻ và xây dựng niềm tin thương hiệu bền vững tại các thị trường khó tính". Đồng thời, bà Thành khẳng định, sự chủ động nắm bắt các rào cản kỹ thuật phi thuế quan và xây dựng mã số vùng trồng là yếu tố sống còn quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp trong tương lai.
Trong khi đó, theo đại diện của các nhà phân phối nông sản, thành công không chỉ nằm ở việc bán được hàng, mà còn ở khả năng duy trì chuỗi cung ứng ổn định với chất lượng đồng đều quanh năm. Các đơn vị này ưu tiên các đối tác có khả năng cung ứng đủ lớn, tuân thủ nghiêm ngặt các chứng nhận quốc tế, bởi vì người tiêu dùng đang tìm kiếm giá trị thực: an toàn, chất lượng cao và minh bạch nguồn gốc.
Các chuyên gia kinh tế cũng cảnh báo, mặc dù xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn chiếm tỷ trọng lớn, việc đa dạng hóa sang Mỹ, EU, Trung Đông là cần thiết để giảm thiểu rủi ro từ biến động địa chính trị, thay đổi thuế quan và rủi ro mùa vụ. Áp lực về giá, chi phí vận chuyển lạnh và nhu cầu đầu tư vùng nguyên liệu chuẩn cao đang tạo ra rào cản lớn, có thể khiến doanh nghiệp nhỏ khó theo kịp nếu không có sự hỗ trợ kịp thời từ nhà nước hoặc tham gia vào các chuỗi liên kết giá trị chặt chẽ.
Ưu đãi tài chính và liên kết chuỗi giá trị
Để đạt được mục tiêu 8,5 tỷ USD và duy trì sự tăng trưởng bền vững, ngành rau quả Việt Nam cần có những bước đi chiến lược và sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn về mặt chính sách. Theo ông Bình, cần tăng cường đầu tư vùng nguyên liệu đạt chuẩn quốc tế, phát triển hạ tầng chế biến và kho lạnh đồng bộ, xúc tiến thương mại quốc tế chuyên sâu, có trọng điểm, hỗ trợ tài chính ưu đãi cho việc đầu tư công nghệ và ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, blockchain, IoT để nâng cao niềm tin đối tác, cải cách thủ tục hành chính liên quan đến kiểm dịch và hải quan.
Trái cây Việt được xuất khẩu sang các thị trường khó tính
Kết quả xuất khẩu năm 2025 vượt kỳ vọng, ghi nhận bước tiến quan trọng cả về giá trị lẫn thị trường. Để mục tiêu 8,5 tỷ USD xuất khẩu cả năm trở thành hiện thực và bền vững, ngành cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ từ vùng trồng, chất lượng, chế biến đến chiến lược thị trường, với sự hỗ trợ từ cơ quan quản lý, liên kết doanh nghiệp và ứng dụng công nghệ hiện đại.
Từ góc độ chuyên gia kinh tế thị trường, ông Trần Mạnh Hùng nhấn mạnh về vai trò của chính sách tài chính trong việc thúc đẩy xuất khẩu bền vững: "Chúng ta cần có cơ chế ưu đãi thuế, phí rõ ràng và kịp thời hơn cho các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, công nghệ bảo quản và chuỗi logistics lạnh. Việc hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) nhanh chóng cho các lô hàng xuất khẩu đạt chuẩn cao sẽ giúp doanh nghiệp có thêm nguồn vốn xoay vòng, giảm áp lực tài chính khi phải đầu tư lớn vào vùng trồng đạt chuẩn quốc tế như GlobalGAP". Sự thông thoáng trong chính sách hoàn thuế được xem là một đòn bẩy quan trọng để doanh nghiệp không bị chôn vốn.
Bên cạnh đó, ông Hùng cũng cho rằng, Chính phủ cần khuyến khích và hỗ trợ mạnh mẽ các mô hình hợp tác xã kiểu mới, liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp đầu chuỗi để tạo ra các vùng nguyên liệu chuyên canh, quy mô lớn, đủ sức cung cấp sản lượng đồng đều cho các hợp đồng lớn với Mỹ hay EU. Nếu không có sự liên kết này, việc truy xuất nguồn gốc sẽ bị đứt gãy, và rủi ro bị trả lại hàng sẽ luôn hiện hữu. Đồng thời đề xuất cần đẩy mạnh đào tạo về R&D (nghiên cứu và phát triển) cho chế biến sau thu hoạch để tạo ra các sản phẩm giá trị gia tăng cao hơn như bột rau quả, chiết xuất tự nhiên, hoặc thực phẩm chức năng từ trái cây, thay vì chỉ dừng lại ở việc xuất khẩu trái cây tươi…từ đó củng cố vị thế "thăng hạng" của rau quả Việt Nam trên bản đồ nông sản toàn cầu.
