NSND Nguyễn Thế Anh sinh ngày 3/4/1938 ở Từ Liêm, Hà Nội, là con thứ ba trong một gia đình khá giả. Cha ông là người học hành đỗ đạt, sang Pháp du học khi Thế Anh mới tròn 3 tuổi, còn mẹ ông là tiểu thương, một mình tần tảo nuôi hai con khôn lớn.
NSND Thế Anh sở hữu ngoại hình điển trai, nụ cười duyên dáng.
Thừa hưởng gên thông minh từ cha, Thế Anh học rất giỏi, đặc biệt nổi trội môn Toán. Trong thâm tâm, ông luôn hình dung mình là một kỹ sư hay nhà Toán học, còn diễn viên là điều chưa bao giờ có trong suy nghĩ của Thế Anh.
Với chiều cao hơn 1m70 cùng thể lực tốt, năm học lớp 10, ông trúng tuyển phi công – giấc mơ của nhiều thanh niên thời bấy giờ. Thế nhưng, khi xét lý lịch, việc cha đi Pháp và không rõ tung tích khiến ông buộc phải rời giấc mơ bầu trời.
Không trở thành phi công, Thế Anh nhập ngũ, công tác tại Trường Trung Cao cấp Quân sự. Năm 1961, ông thi đỗ xuất sắc khoa Toán, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng theo học, Thế Anh nhận ra mình không phù hợp với con đường sư phạm.
Ông quyết định rẽ hướng, thi vào Trường Nghệ thuật Sân khấu – khóa đào tạo diễn viên chính quy đầu tiên của Việt Nam, nơi sau này được coi là “thế hệ vàng” của sân khấu – điện ảnh. Ông học cùng khóa với các nghệ sĩ Ngọc Hiền, Trần Tiến, Cao Khương, Đoàn Dũng, Trọng Khôi, Thanh Tú, Mỹ Dung...
NSND Thế Anh trong vai Trung uý Phương phim "Nổi gió".
Thế Anh tốt nghiệp loại ưu khóa diễn viên sân khấu chính quy đầu tiên năm 1964 với vai nhân vật sĩ quan Mỹ bị vây trong lô cốt ở vở kịch “Đêm đen” (trong bộ ba vở kịch ngắn “Nửa đất nước trong đêm” của tác giả Ngô Y Linh). Sau đó, Thế Anh về công tác tại Đoàn Kịch nói Trung ương.
Năm 1966, Thế Anh ghi dấu ấn với vai diễn điện ảnh đầu tiên trong phim Nổi gió với vai Trung úy Phương. Bằng khả năng diễn xuất đặc biệt, ông khắc họa thành công hình ảnh người trung úy trẻ và đây cũng là một trong hai vai diễn để đời.
Sở hữu ngoại hình điển trai, đôi mắt sáng và nụ cười răng khểnh cuốn hút, Thế Anh nhanh chóng trở thành gương mặt nam chính quen thuộc của điện ảnh Việt. Ông ghi dấu ấn sâu đậm với vai Ba Duy trong Mối tình đầu , vai Chúa Trịnh Sâm trong Đêm hội Long Trì, cùng hàng loạt tác phẩm nổi bật như Em bé Hà Nội, Vụ án hồ Con Rùa, Gánh xiếc rong, Điện Biên Phủ…
Bất kỳ vai diễn nào của Thế Anh cũng để lại dấu ấn rất riêng. Để hoá thân thành ''con nghiện'' Ba Duy, ông dành cả tháng trời đi thực tế ở trại cải tạo Bình Triệu, quan sát kỹ. Ông tiếp cận các con nghiện để tìm hiểu nguyên nhân, ép cân để có thân hình gầy gò.
Trong đó, vai Chúa Trịnh Sâm trong phim Đêm hội Long Trì cũng là vai mà sinh thời nam nghệ sĩ rất tâm đắc. Đây là phim thuộc thể loại dã sử - cổ trang ấn tượng của điện ảnh Việt Nam. Trong phim này, ông được đóng cùng hai người đẹp của làng điện ảnh phía Bắc bấy giờ là Lê Vân và Thu Hà.
NSND Thế Anh cũng để lại ấn tượng trên sân khấu, hóa thân thành nhiều nhân vật từ phản diện đến chính diện trong các vở Chuyện đồng hồ điện Kremlin, Âm mưu và tình yêu, Người cha thô bạo, Hòn đảo thần Vệ Nữ...
Trong suốt 37 năm hoạt động nghệ thuật, ông tham gia gần 70 phim điện ảnh và truyền hình, để lại dấu ấn khó phai trong lòng nhiều thế hệ khán giả.
NSND Thế Anh trong bộ phim "Đêm hội Long Trì".
Sau năm 1975, NSND Thế Anh vào TP.HCM sinh sống và tiếp tục sự nghiệp diễn xuất. Với phong thái lịch lãm, đĩnh đạc, ông được khán giả ưu ái gọi là “Hoàng tử điện ảnh Việt Nam”. Năm 1984, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú và đến năm 2001 được Nhà nước trao danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.
Ít ai biết rằng nhờ thành công của Nổi gió, khi bộ phim được mang sang Pháp công chiếu cho cộng đồng Việt kiều, ông đã nung nấu ý định đi tìm cha.
Ông viết một bức thư trình bày hoàn cảnh gia đình và nguyện vọng tìm lại người cha đang là bác sỹ tại Pháp. Bức thư được ông Xuân Thủy phụ trách công tác ngoại giao thời đó mang sang Pháp.
Thật trùng hợp, trong buổi chiếu phim ấy, cha ông có mặt. Cuộc hội ngộ sau hàng chục năm xa cách diễn ra trong xúc động, mở ra mối liên hệ muộn màng giữa cha và các con. Nhưng ông không khỏi thắc mắc, tại sao trong ngần ấy năm, cha đã không có một lá thư gửi về cho vợ và các con.
Năm 1984, ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú và đến năm 2001, được Nhà nước trao danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.
Cha ông ra đi khi khúc mắc ấy vẫn chưa kịp giãi bày, chỉ để lại bản di chúc trao lại tài sản cho hai con trai như một lời xin lỗi muộn. Năm 1972, trong một lần đi dự liên hoan phim ở Pháp, NSND Thế Anh đến ngôi nhà cha từng sinh sống. Và lúc này, việc gặp người vợ Pháp và 3 con trai của cha dần khép lại những ẩn ức đã theo ông suốt một thời tuổi trẻ. Mối quan hệ trở nên gần gũi hơn khi con trai của nghệ sĩ Thế Anh học ở Pháp và sau đó lập gia đình, định cư luôn ở đây.
NSND Thế Anh có vợ tên Thu Hằng. Bà từng là hoa khôi của trường Trưng Vương. Họ nên duyên khi chung lớp tại trường Nghệ thuật Sân khấu. Sau bộ phim Nổi gió , họ kết hôn. Bà là người đồng hành với ông qua rất nhiều thăng trầm cuộc sống. Hai con trai được ông đặt tên là Thế Phương và Thế Duy để kỷ niệm 2 vai diễn ấn tượng của mình.
NSND Thế Anh và vợ.
Hai con trai Thế Anh lớn lên đều không theo nghiệp cha. Con trai cả Thế Phương từng một lần chạm ngõ nghề diễn khi đóng phim Đời có tên tụi mình (1992).
Những năm cuối đời, ông tìm niềm vui tuổi già ở việc viết sách và nghiên cứu phim ảnh. Năm 2019, NSND Thế Anh qua đời vì bạo bệnh ở tuổi 81.
