Cú bứt phá này của anh là nhờ lệnh cấm vận chip của Mỹ và chính sách “mua hàng nội địa” quyết liệt từ Trung Quốc.
Năm 2019, công ty Cambricon Technologies do Trần Thiên Thạch đồng sáng lập đứng trước nguy cơ sụp đổ. Lý do là vì Huawei - khách hàng chiếm tới hơn 95% doanh thu công ty - đột ngột ngừng hợp tác để tự phát triển chip riêng. Từ vị trí “cung cấp não nhân tạo” cho điện thoại Mate 10 của Huawei, Cambricon bỗng mất gần như toàn bộ nguồn sống.
Nhưng chính các biện pháp trừng phạt công nghệ ngày càng khốc liệt từ Washington đã vô tình mở ra cánh cửa vàng cho doanh nhân sinh năm 1985.
"Thần đồng AI" Trần Thiên Thạch bất ngờ vươn lên trở thành người giàu thứ 3 thế giới dưới 40 tuổi với khối tài sản 22,5 tỷ USD. (Ảnh: Financial Times)
Khi Mỹ liên tục siết chặt xuất khẩu chip tiên tiến sang Trung Quốc, Bắc Kinh đã đáp trả bằng chính sách buộc các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp trong nước phải ưu tiên sử dụng chip “nội địa”.
Nhờ đó, Cambricon bất ngờ trở thành một trong những “quán quân quốc gia” được bảo vệ. Chỉ trong vòng 24 tháng, cổ phiếu của công ty trên sàn khoa học công nghệ Thượng Hải tăng vọt tới hơn 765%.
Riêng từ đầu năm 2025 đến nay, tài sản của Trần Thiên Thạch tăng gấp đôi, đưa anh vượt qua hàng loạt tên tuổi nổi tiếng để đứng thứ 3 trong danh sách những người giàu nhất dưới 40 tuổi do Bloomberg Billionaires Index công bố. Thiên Thạch chỉ đứng sau 2 người thừa kế đế chế Walmart và Red Bull.
Con đường lên tới đỉnh cao của Trần Thiên Thạch là câu chuyện điển hình về “đường ống tài năng được nhà nước hậu thuẫn” mà Trung Quốc đang đẩy mạnh.
Sinh ra tại thành phố Nam Xương, tỉnh Giang Tây trong gia đình có cha là kỹ sư điện, mẹ là giáo viên lịch sử, Thiên Thạch cùng anh trai Trần Vân Cơ sớm được tuyển vào lớp học sinh giỏi quốc gia tại Đại học Khoa học Kỹ thuật Trung Quốc.
Năm 2010, Trần Thiên Thạch bảo vệ luận án tiến sĩ ngành khoa học máy tính và ngay sau đó gia nhập Viện Công nghệ Máy tính thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc.
Năm 2014, hai anh em họ Trần gây tiếng vang quốc tế với loạt bài báo khoa học về bộ gia tốc trí tuệ nhân tạo mang tên “Điện Não” (DianNao).
Chỉ 1 năm sau, họ cho ra đời con chip đầu tiên mang tên Cambricon, lấy cảm hứng từ sự kiện “Bùng nổ kỷ Cambri” trên Trái Đất thời tiền sử, để biểu thị đây là bước tiến hóa đầu tiên của trí tuệ nhân tạo.
Trần Thiên Thạch (trái) và anh trai Trần Vân Cơ (Ảnh: Moer)
Năm 2016, dự án được tách ra thành công ty độc lập với sự hậu thuẫn tài chính ban đầu từ chính Viện Hàn lâm Khoa học.
Dù được niêm yết năm 2020 trên sàn STAR Thượng Hải và bị Mỹ đưa vào danh sách đen Entity List năm 2022 với lý do “hỗ trợ hiện đại hóa quân sự Trung Quốc”, Cambricon vẫn có sự tăng trưởng bùng nổ.
Đặc biệt từ tháng 8/2025, khi Bắc Kinh yêu cầu các công ty trong nước hạn chế dùng chip H20 của Nvidia, cổ phiếu Cambricon tăng mạnh. Công ty phải lên tiếng xoa dịu các nhà đầu tư, khẳng định vẫn đang chịu lệnh cấm vận Mỹ và phủ nhận tin đồn về những sản phẩm chưa tồn tại.
Dù vậy, giới phân tích nhận định đà tăng trưởng này chủ yếu đến từ “điểm xuất phát thấp” trước đây và sự bảo hộ chính sách, hơn là sức cạnh tranh công nghệ thực sự.
Con chip Siyuan 690 sắp ra mắt của Cambricon được đánh giá vẫn đi sau sản phẩm tương đương của Nvidia tới vài năm. Chưa kể, việc tái tạo toàn bộ hệ sinh thái phần mềm CUDA là nhiệm vụ gần như bất khả thi trong ngắn hạn.
“Quá sớm để nói Cambricon hay Huawei sẽ trở thành Nvidia của Trung Quốc” , Sunny Cheung, nhà nghiên cứu tại Quỹ Jamestown (Mỹ) nhận xét.
Trong khi đó, Shen Meng, Giám đốc ngân hàng đầu tư Chanson & Co tại Bắc Kinh cảnh báo rằng, định giá hiện tại của Cambricon có thể đang “bong bóng” và phụ thuộc quá lớn vào sự hỗ trợ liên tục từ các chính sách hậu thuẫn của Chính phủ Trung Quốc.
