Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam trị giá khoảng 67 tỷ USD, dài 1.545 km, kết nối 20 tỉnh thành đang được Việt Nam chốt chủ trương đầu tư vào tháng 11/2024.
Trước đó, tại buổi Tọa đàm "Đường sắt tốc độ cao – Thời cơ và thách thức" nhằm làm rõ các vấn đề dư luận xã hội quan tâm liên quan đến dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, diễn ra vào 29/10/2024, theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dự án đường sắt cao tốc sẽ là dự án có mức đầu tư công lớn nhất lịch sử.
Thực tế, dự án đường sắt cao tốc của Việt Nam được rất nhiều nước lớn trên thế giới quan tâm. Trung Quốc cũng đã 2 lần ngỏ ý hợp tác dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam của Việt Nam. Cụ thể, tại cuộc gặp Phó thủ tướng Trần Hồng Hà vào 28/8/2024, ông Wang Hai Huai, Tổng Giám đốc của Tập đoàn xây dựng giao thông Trung Quốc (CCCC) ngỏ ý và cho biết đang theo sát các dự án giao thông quan trọng của Việt Nam như đường sắt cao tốc Bắc Nam, các dự án hạ tầng kết nối giữa Trung Quốc - Việt Nam, các tuyến Metro ở Hà Nội và TP HCM.
Vào 13/10/2024, tại Tọa đàm doanh nghiệp Việt Nam - Trung Quốc với chủ đề "Tăng cường hợp tác cùng có lợi, chung tay kiến tạo tương lai", doanh nghiệp Trung Quốc cho biết với kinh nghiệm, năng lực đã được khẳng định, mong muốn tham gia các dự án hạ tầng của Việt Nam. Ví dụ các tuyến đường sắt kết nối với Trung Quốc, đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
Vào 6/11/2024, tại thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), trong chương trình công tác tại Trung Quốc, Thủ tướng đã tiếp ông Đới Hòa Căn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Xây dựng công trình đường sắt Trung Quốc (CRCC) cùng các lãnh đạo cấp cao của tập đoàn. Gặp Thủ tướng, CRCC - tập đoàn xây dựng đường sắt hàng đầu Trung Quốc, bày tỏ mong muốn được tham gia dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam và các dự án hạ tầng quy mô lớn của Việt Nam.
Mới đây, vào 21/3/2025, Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam phối hợp cùng Bộ Xây dựng tổ chức hội thảo Pháp - Việt đầu tiên về lĩnh vực đường sắt cao tốc. Bộ trưởng phụ trách Giao thông của Pháp Philippe Tabarot cho biết, “trong việc triển khai một dự án quy mô lớn như vậy, có nhiều khâu từ thiết kế, xây dựng đến khai thác, bảo trì. Ở tất cả các khâu, các doanh nghiệp Pháp đều có thể chia sẻ kinh nghiệm với Việt Nam. Đồng thời, Pháp cũng có thể chuyển giao công nghệ theo từng giai đoạn cho Việt Nam”.
Thực tế, Trung Quốc là quốc gia có nhiều công nghệ đường sắt cao tốc hiện đại. Tập đoàn cục điện khí hóa xây dựng đường sắt Trung Quốc cho biết, nước này sở hữu phương pháp xây dựng tự động hiện đại hàng đầu thế giới. Công nghệ này đã được thử nghiệm và thông qua để sử dụng trong các công trình đường sắt cao chất lượng cao.
Trong đó, việc triển khai robot xây dựng đường sắt điện khí hóa trên cao ở quy mô lớn là một cột mốc quan trọng trong ngành công nghiệp, chứng minh máy móc có thể đảm nhiệm phần lớn công việc tốn sức lao động, bao gồm xây dựng đường sắt cao tốc.
Xây dựng đường sắt bao gồm nhiều công việc như đào đất, ủi đất, đặt đường ray, xây dựng cầu và đường hầm, lắp hệ thống báo hiệu và liên lạc. Đây là cơ sở hạ tầng tốn kém, đòi hỏi lượng lớn lao động chân tay cũng như chuyên gia có trình độ và kỹ năng. Nhiều năm trước đây, dự án đường sắt là công việc rất nguy hiểm.
Với Pháp, công nghệ đường sắt cao tốc nổi bật với hệ thống TGV – một trong những mạng lưới đường sắt cao tốc tiên tiến nhất thế giới. Năm 1981, Pháp ra mắt tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên – TGV, đánh dấu bước tiến quan trọng, đưa Pháp trở thành cường quốc đường sắt cao tốc.
Năm 2007, TGV lập kỷ lục tốc độ 574,8 km/h, mức cao nhất từng đạt được bởi một đoàn tàu chạy trên đường ray thông thường. Điều này thể hiện ưu thế vượt trội về động cơ, vật liệu và khí động học, giúp TGV trở thành biểu tượng của tốc độ.
TGV sử dụng năng lượng điện, giúp giảm đáng kể lượng khí thải, trở thành biểu tượng của giao thông xanh tại châu Âu. Nhờ mô hình vận hành hiệu quả, chi phí dài hạn của TGV tương đối thấp, giúp giá vé trở nên cạnh tranh hơn. Điều này không chỉ giúp người dân tiết kiệm thời gian mà còn thúc đẩy xu hướng di chuyển xanh.
Công nghệ đường sắt cao tốc tiên tiến từ Pháp có hệ thống tín hiệu và điều khiển tự động, hệ thống định vị GPS và cảm biến… Cùng với đó, Pháp có kỹ thuật xây dựng hạ tầng đường sắt đặc biệt, sử dụng công nghệ tiên tiến trong thiết kế và xây dựng hạ tầng, bao gồm cả việc áp dụng vật liệu mới và kỹ thuật xây dựng để đảm bảo tính bền vững và độ bền của tuyến đường.
